– Қазір қандай кітап оқу үстіндесіз? Жалпы, кітап оқуға қанша уақыт арнайсыз?

– Қазір мен бұрынғыдан да көп оқимын. Әрине, мұны жан қалауым үшін немесе әлем туралы көп білу үшін жасаймын. Кейде, сыншылар жақсы пікір білдіріп жүрген Зэди Смит немесе Дэйв Эггерстерді оқимын, алайда, әділдікпен оқымаймын. Оларды өзім үшін емес, романдарым үшін оқимын.

– Кейінгі уақытта сізді таңғалдырған Зэди Смит пен Дэйв Эггерстен басқа тағы қандай авторларды айтар едіңіз?

– Мен 60 жасқа толғанымда, ешкімнің аты-жөнін айтпауға шешім қабылдағанмын, өйткені, он жазушының атын атасаң, сен ұмыт қалдырған он біріншісі сені атуға бекінеді. Мен мұндай жағдайдан қашқанды дұрысырақ көремін. Қайбір жылдары «The Times Literary Supplement»-ке ағылшын тілінде сыни мақалалар жаздым. Жасым қырықта болатын, редактор нашар да болса ағылшын тілінде жаза алатынымды байқап қойды, сосын Салман Рушдидің бірді-екілі романына пікір жаздым. Бірақ, кейін Стамбулда тұрдым, ағылшын тілі маған бәрібір бөтен болып қала берді, ақыры бұл ермекті тастадым. Уақыт мұнымның дұрыс шешім екендігін көрсетті.

– Габриель Гарсия Маркестің өмірбаяншысы Джеральд Мартин өзінің  нобельдік синдром мен нобельдік ұжым жайлы кітабында…

– О, менде бұл кітап бар, алайда соңына дейін оқымаппын. Иә, ол жерде не деп жазады?Image result for Орхан Памук

– Ол сыйлық алған көптеген жазушылардың бірнеше жыл басылып қалатынын, я болмаса оған дейінгі және кейінгі мәтіндердің сапасы мен көңіл күйінің айырмашылықта болатындығы немесе өз-өздерін қайталай бастайтынын жазады. Бірақ, сіздің романдарыңыз кезекпе-кезек өз деңгейін көтеріп келеді, сіз бұл «синдромнан» сытылып кеткенге ұқсайсыз.

– Иә! Ол мені айналып өткеніне қуанамын. Жақында «Review of  Books»: «Памук Нобель сыйлығын алған соң, бұрынғыдан да жақсы жаза түсті» деп жазды. Менің көңілім көншіп қалды.

– Менде де тура осындай әсер, сыйлық сізді бәсеңдетпеген секілді, керісінше ашыла түсуіңізге сеп болғандай.

– Нобельдік комитеттің мүшесі Пер Вестберг осыдан үш апта бұрын Стамбулға келгенде жолықтық, ол менің кітаптарымның Нобельден соң тіптен жақсарып бара жатқанын мойындап, мұның әдеттен тыс екендігін жеткізді. Меніңше, бұған бірнеше себептер бар. Алдымен, бәрінен бұрын сыйлықты жазушыларға көбінесе өлімге аяқ басқалы тұрған 80 жасқа жеткенінде береді, ал мен небәрі 54 жасымда алдым, оның үстіне ол кезде «Сезім музейі» жартылай жазылып қойылған. Маған сыйлық беретінін естіген кезде «О, қаржылық жағдай шешілді, енді кітаптарымды жинақтай аламын, керемет емес пе!?» деп ойладым. Сіз Гарсия Маркестің өмірбаянынан «нобельдік синдром» туралы оқыдым дейсіз, Маркесте ол жағынан мәселе болды ма?

– Жоқ, керісінше, ол сыйлықты алар шақта жартылай «Холера кезіндегі махаббат» жазылып қойылған екен.

– Оның үстіне, салыстырмалы түрде жас еді. Егер жас болсаң, күшің мен жігерің болса, көптеген оқырмандарың болса, сыйлық сені тек қана шабыттандырады.Image result for Орхан Памук

– Ағылшын тілінде роман жазу туралы ойыңызда бар ма?

– Бұрын американдық әріптестерім: «Орхан, қашан біз туралы жазасың?» деп сұрайтын. Мен оларға: «Уайымдамаңдар, мен ешқашан сендердің үстеріңнен әзілдейтіндей студенттік өмір туралы жазбаймын» дейтінмін. 2016 жылы оқиғасы Нью-Йоркте өтетін роман туралы ой келді, кейін қарасам, ол үшін көп уақытымды сонда өткізуге тиіс екенмін. Менің туған қалама деген құштарлығымның күштілігі сонша, маған мұндай жағдайға көндігу қиын болды. Бірақ, мұны Стамбулда жазуды жалғастыра беретін боламын.

– Яғни сіз роман туралы ойды ағылшын тіліне қалдырдыңыз ғой?

– Түркия – менің қанымда, менің жанымда. Мен бәрібір өзімнің ағылшын тілінде жазған романымды елестете алмаймын.Image result for Орхан Памук

– Шығармашылық күніңіздің тәртібі туралы айта аласыз ба?

– Әйелім ауруханада жұмыс істегендіктен, үйден таңғы сағат 7:30-да шығады, маған бір шыныаяқ кофе мен аздаған көкөністер дайындап береді. Мен үшін өмірімнің бақытты сәті – роман жазуға отырғаннан басталады. Жанымда біреу жұмыспен қарбаласып жатқанда, маған жазу жақсырақ. Аптасына бірнеше рет маған жазушылықпен айналысатын қызым келіп тұрады. Біз бір-бірімізге қараймыз, бұл бізді тәртіпке үйретеді. Нью-Йоркте әдетте университет кітапханасына барамын, тіпті өзімнің жеке үстелім болса да, студенттердің арасына келіп отырып, сонда жазамын.

– Шығармашылық жоспарыңызбен бөліссеңіз: дәл қазір қандай туындыны жазу үстіндесіз?

– Мен Жерорта теңізіндегі ойдан шығарылған аралдағы 1900 жылдары өткен оқиға туралы кітап жазудамын. Ол Осман империясының орталықтан алыс шалғай жері. Бұл – тарихи роман, сондықтан да ол жайлы әдебиеттерді көптеп оқып жүрмін. Мен бұл шығармаға кіргеніме қатты қуанамын, себебі Стамбулдан жырақтағы өмірім күн сайын саяси шақыру қағаздарға толы, қысып жіберді. Шамасы, 500 беттен кем соқпайтын роман жазылады.

Дайындаған Еділбек Дүйсенов

(Материалдың толық нұсқасын «Жұлдыздар отбасы» журналынан оқи аласыздар)

Пікір қосу